گزارش مکتوب

گفتگوی امروز با دکتر عادل جلیلی، نامی آشنا در حوزه منابع طبیعی و مدیر باسابقه‌ی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران است؛ کسی که سال‌ها برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض و گسترش دانش اکولوژی تلاش کرده، اما حالا در شرایطی سخن می‌گوید که خبر انحلال سازمان منابع طبیعی در دولت جدید نگرانی‌های جدی به‌وجود آورده است.

کاهش بارگذاری در استان‌های کشور حالا به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های محیط‌زیستی تبدیل شده است؛ موضوعی که به باور کارشناسان تنها راه رسیدن به تاب‌آوری، کاهش ناترازی‌ها و مهار فرونشست‌هاست. اما این تغییر بزرگ، نیازمند بازنگری در شیوه‌های معیشت و کسب‌وکارهایی است که وابستگی شدیدی به آب دارند.

ایران سال‌هاست با بحران جدی آب روبه‌روست؛ بحرانی که نه تنها زندگی روزمره مردم را تهدید می‌کند، بلکه آینده امنیتی و اقتصادی کشور را هم تحت‌تأثیر قرار داده است. در این گفتگو، دکتر کاوه مدنی از ابعاد پنهان و آشکار این مسئله و پیامدهای آن سخن می‌گوید.

آبی که روزی جان‌ساز فلات ایران و مایه‌ی شکوه تمدن بود، اکنون در بند سوءمدیریت، فساد و سیاست‌های شکست‌خورده گرفتار شده است. سرچشمه‌های کارون، زاینده‌رود و هیرمند به خطوطی خشکیده بر کاغذ بدل شده‌اند و تالاب‌ها و دریاچه‌های عظیم ایران به کانون‌های ریزگرد و بیابانی مبدل گشته‌اند. در این برنامه با نیک آهنگ کوثر، تحلیلگر صریح حوزه آب و محیط زیست، به بررسی این بحران و چشم‌اندازهای بازسازی این میراث گران‌سنگ خواهیم پرداخت.

سلطنت در ایران فقط یک شکل حکومت نبود، بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ما بود. اما چرا فرو ریخت و آیا امکان بازگشتش وجود دارد؟ آیا می‌تواند مثل برخی کشورها در کنار دموکراسی بایستد یا برای همیشه به تاریخ سپرده شده است؟

دکتر فاضل میبدی با نگاهی انتقادی به نقش فقه در حکمرانی معاصر ایران، نسبت میان فقه سنتی و تحولات اجتماعی و تکنولوژیک را به چالش کشید و تاکید کرد که فقه سنتی و روحانیت، نه تنها پاسخگوی نیازهای امروز جامعه نیستند، بلکه تحمیل قرائت رسمی آنان بر حکمرانی، باعث شکل‌گیری بحران‌هایی عمیق در عرصه سیاست، اجتماع، و حتی جایگاه دین در ایران شده است.

۴۵ سال پس از انقلاب، نوع حکمرانی جمهوری اسلامی مسیر جامعه ایران را شکل داده و امروز بخش قابل توجهی از مردم از این شیوه حکمرانی ناراضی هستند؛ نارضایتی‌ای که هم در خیابان و تجمعات و هم در مقالات و نوشته‌ها به روش‌های مختلف بازتاب یافته است. اکنون پرسش بنیادین این است آیا این ملت هنوز توان زایش دوباره دارد؟

وقتی مسئولان خود منتقد نظام‌اند و دولت به معنای واقعی وجود ندارد، از خطر فناورسالاری و بردگی انسان‌ها توسط ماشین‌ها تا بحران‌های دم‌دستی مثل ناترازی برق و معیشت، همه نشان می‌دهد که آگاهی و آموزش تنها راه نجات است.

در روزگاری که حقیقت دیگر نیاز به شکنجه ندارد و تنها با برچسب‌ها خفه می‌شود، مرزها جابه‌جا شده‌اند؛ دروغ با لباس تقوا ظاهر می‌شود و ایمان بر صندلی اتهام می‌نشیند. در چنین جهانی پرسش این است که چه کسی باید از دین دفاع کند: روحانیت یا مردم، حاکمان یا معترضان؟

ایران در میانه بحران‌های پیچیده، دوباره با پرسش سرنوشت‌سازی روبه‌روست: تغییر یا تداوم؟ بیانیه میرحسین موسوی و طرح رفراندوم از سوی روشنفکران، بحثی جدی درباره آینده سیاسی کشور را زنده کرده است؛ آیا مجلس مؤسسان می‌تواند راهی به آزادی بگشاید یا زمینه‌ای تازه برای استبداد خواهد شد؟

۴۷ سال پس از انقلابی که وعده «حکمرانی مردم» می‌داد، ایران همچنان درگیر گره‌های چندلایه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است؛ از خاطره جنگی که در روان جمعی مانده تا اقتصادی مبتنی بر رانت و انحصار، شکاف طبقاتی و ایدئولوژی‌ای که خود به قدرت بدل شده است. حال پرسش اساسی این است: گذار به دمکراسی در ایران ضرورتی حیاتی است یا آرزویی دست‌نیافتنی؟

رفراندوم در ایران همواره موضوعی حساس و مناقشه‌برانگیز بوده است؛ از نخستین تجربه در سال ۵۸ تا امروز. بیش از چهار دهه از نخستین رفراندوم در ایران می‌گذرد، اما همچنان مردم از داشتن ابزار مشارکت مستقیم در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور محروم‌اند. آیا رفراندوم می‌تواند راهی برای حل بحران‌های سیاسی و اجتماعی ایران باشد یا تنها شعاری است که در بزنگاه‌ها تکرار می‌شود؟

انتظار می رود همه دانشگاهیان سعی کنند استقلال علمی و آزادگی خودشان را داشته باشند، استاد دانشگاه نباید نوکری، مطیع بودن، بندگی و وفاداری به مافوق را الگو بداند، الگوی یک استاد دانشگاه باید سقراط باشد

بر لبه‌ی تیغ ایستاده‌ایم؛ میان ملی‌گرایی و قوم‌گرایی، یکپارچگی و تجزیه. ایران امروز با پرسش‌های سرنوشت‌ساز درباره هویت، عدالت منطقه‌ای و خطر بالکانیزه شدن روبه‌روست؛ موضوعی که گفت‌وگو با مهمان جنجالی این برنامه را به یکی از حساس‌ترین مباحث معاصر بدل کرده است.

موضوع برنامه امشب "آب" است؛ ساده‌ترین عنصر حیات که امروز در ایران به پیچیده‌ترین مسئله حکمرانی بدل شده است، جایی که رودخانه‌ها خشک می‌شوند، تالاب‌ها می‌میرند و مدیریت غلط سرزمین ما را تا مرز مرگ آبی پیش برده است.
 

در شرایطی که بحران‌های مشروعیت، معیشت، اعتماد و کارآمدی ایران را دربر گرفته، بحث رفراندم و مجلس موسسان بار دیگر به موضوع روز تبدیل شده است. علی افشاری، فعال سیاسی، در گفت‌وگو با ما تأکید می‌کند که این ایده نه راه‌حل فوری، بلکه «قطب‌نما»یی برای هدایت کنش‌های سیاسی و اجتماعی است.

تقی آزاد ارمکی: جامعه امروز ایران سرحال، آماده تغییر و خواستار اصلاحات بنیادی است؛ اما انقلاب و فروپاشی را برنمی‌تابد. تنها مسیر، اتکا به جامعه مدنی و رفراندم است.

مرتضی الویری: بیانیهٔ میرحسین موسوی صرفاً پاسخ به تجاوز خارجی نیست؛ هشداری است برای شنیدن صدای مردم و پرهیز از مسیر فروپاشی. راه‌حل، فشار مدنی و مراجعه به رأی ملت است.