آدرس غلط ندهیم: فیلترینگ تشدید کننده آلودگی در شبکه

محمد رهبری | جامعه‌شناس و پژوهشگر شبکه های اجتماعی

جنگ ۱۲ روزه پایان یافته است و حالا همه به‌دنبال یافتن علل نفوذ در کشور و مقابله با آن هستند. در این میان برخی افراد و رسانه‌ها، واتساپ را مقصر این وضعیت قلمداد می‌کنند و برخی دیگر، اینترنت را و به این بهانه می‌خواهند «ارتباطات» را قربانی کنند؛ گویی ریشه مشکل در ارتباطات است.

حال آن‌که ابزارهای ارتباطاتی، اعم از نامه، تلفن و اینترنت، همه برای ارسال پیام و برقراری ارتباط میان افراد مختلف در یک جامعه است و نمی‌توان با آن مقابله و مخالفت کرد. اگر از ابزارهای ارتباطاتی برای نفوذ و جاسوسی سوءاستفاده می‌شود، باید جلوی این سوءاستفاده را گرفت، نه آن‌که هر ارتباطی را از اساس مسدود کرد.

توسعه فناوری‌های ارتباطی در دهه‌های اخیر، سازوکارهای مختلف و نسبتاً پیچیده‌ای را برای ارسال پیام و برقراری ارتباط میان افراد ایجاد کرده است. شبکه‌های اجتماعی، به‌عنوان یکی از مصادیق توسعه فناوری، رایج‌ترین ابزار ارتباطی در دوران جدید شده است که پیام‌ها را به صورت رمزنگاری‌شده منتقل می‌کند. حالا برخی مدعی هستند که  اسرائیل می‌تواند پیام‌های رمزنگاری‌شده در پلتفرم واتساپ متعلق به شرکت متا را بخواند و به همین دلیل از طریق آن، جاسوسی می‌کند و خواهان فیلترشدن و پاک‌کردن آن هستند.

شاید از واتساپ برای جاسوسی استفاده می‌شود؛ نگارنده اطلاعات کافی برای تأیید یا رد این ادعا ندارد. اما ابزارهای جاسوسی روی گوشی‌های تلفن همراه تنها محدود به واتساپ نخواهد بود و می‌تواند سایر شبکه‌های اجتماعی را نیز در بر بگیرد.

استدلال کسانی که واتساپ را متهم اصلی جاسوسی معرفی می‌کنند، آمریکایی‌بودن آن است؛ حال آن‌که سیستم عامل گوشی‌های همراه، چه اندروید و چه آیفون، آن هم آمریکایی است که به تمام اطلاعات گوشی ، لوکیشن، دوربین و... دسترسی پایه دارد. اگر بخواهیم صرفاً آمریکایی‌بودن را معیار در نظر بگیریم، اساساً باید گوشی هوشمند را کنار گذاشت؛ چراکه موضوع فقط محدود به یک پلتفرم خاص نیست.

البته که این توصیه برای افراد نظامی، توصیه غلطی نیست؛ مقامات نظامی و مسئولان رده‌بالای کشور، آن در هم در این شرایط خاص، حتماً نباید از گوشی هوشمند استفاده کنند. علاوه بر این، نباید اطلاعات مهم و حساس را از طریق واتساپ یا هر شبکه اجتماعی دیگری منتقل کرد. شاید تعداد کسانی که به خاطر مسئولیت‌شان نباید از گوشی هوشمند استفاده کنند، چندهزار نفر بیشتر نباشد، اما به‌خاطر آن کل مردم را از مصرف گوشی هوشمند محروم نمی‌کنند.